در اواخر دهه‌ی ۷۰ میلادی و در میانه‌ی جنگ سرد ارتش اتحادیه‌ی جماهیر شوروی برای حفاظت از ساختمان‌های حساس خود سامانه‌ی پدافند موشکی را طراحی کرد که بعدها S-300 نام گرفت. آن‌ها به مرور قابلیت‌های این سیستم را توسعه دادند تا به امروز که گفته می‌شود بجز هواپیماهای فوق رادار گریز F22 و B2 هواپیمای دیگری نمی‌تواند از تیررس این پدافند در امان بماند.

S-300 سامانه‌ی موشکی زمین به هوای میان بردی است که توانایی عملیات در تمام ارتفاع‌ها و شرایط را دارد. این پدافند از ابتدا برای رهگیری هواپیما و موشک‌های کروز ساخته شده بودکه بعدها توانایی رهگیری موشک‌های بالستیک نیز به آن افزوده شد. ردیاب راداری S-300 قابلیت رهگیری حداکثر ۱۰۰ هدف را داشته و سیستم آتش آن می‌تواند با ۱۲، ۲۴ و ۳۶ هدف درگیر شود که آن را به یکی از مرگبارترین سیستم‌های ضدهوایی حال حاضر جهان مبدل می‌سازد. نقطه‌ی قوت دیگر این سامانه عدم نیاز به عملیات نگهداری خاص برای موشک‌ها و ذخیره شدن آن‌ها مانند مهمات عادی است، علاوه بر آنکه S-300 ظرف مدت فقط ۵ دقیقه می‌تواند آماده‌ی شلیک شود.

تولید گسترده‌ی این سیستم در سال ۱۹۷۵ آغاز شد اما خانواده‌ی ضد بالستیک V+ در سال ۱۹۸۷ تولید شدند. تاکنون سیستم راداری و برد این پدافند چندین بار بهبود یافته و به روز رسانی شده است. رقیب غربی S-300 پدافند آمریکایی MIM 104 پاتریوت است. در مواقع لزوم می‌توان از S-300 به عنوان یک سیستم تهاجمی نیز استفاده کرد. موشک‌های نیمه متحرک از خانواده‌ی V این سیستم با سوار شدن بر روی وسایل نقلیه زرهی و استفاده از قابلیت shoot & scoot می‌توانند اهداف را هدف قرار داده و سپس محل خود را تغییر دهند، چین به خوبی از این قابلیت برای تهدید تایوان استفاده می‌کند. از سال ۲۰۰۶ ارتش روسیه نمونه‌ی پیشرفته‌تری از این سامانه به نام S-400 تریموف یا طبق نامگذاری ناتوSA-21 را به خدمت گرفته که بردی تا ۴۰۰ کیلومتر را دارد.

خانواده‌ی S-300

S-300 P

برد این موشک از ۵ تا ۴۷ کیلومتر بوده و قابلیت حمل کلاهک ۱۳۳ کیلوگرمی را دارد

S-300 F

این موشک سوخت جامد برای نیروهای دریایی توسعه یافته است. سرعت آن ۶۱۲۰ کیلومتر در ساعت بوده و از ۷ تا ۹۰ کیلومتر برد دارد و همچنان می‌تواند کلاهکی ۱۳۳ کیلوگرمی را حمل کند.

S-300 FM

این سیستم پیشرفته‌ شده‌ی نوع قبلی است که سرعت آن تا ۱۰ هزار کیلومتر در ساعت افزایش یافته و می‌تواند به کلاهکی ۱۵۰ کیلوگرمی مسلح شود.

S-300 PMU

این موشک بسیار شبیه به مدل FM است. مدل جدیدتر آنکه در سال ۱۹۹۷ ساخته شد MU-2 نام دارد که برد آن تا ۱۹۵ کیلومتر و توانایی حمل بار آن به ۱۸۰ کیلوگرم می‌رسد.

S-300 V

این سیستم موشکی نیمه متحرک و ضد بالستیک بر روی خودرو نصب می‌شود و راداری قدرتمند برای درگیری با موشک‌های بالستیک بر روی خودرو‌ی این موشک نصب شده است.

خرید پدافند S-300 توسط ایران

در سال ۲۰۰۷ قراردادی به مبلغ ۸۰۰ میلیون دلار میان ایران و روسیه برای خرید ۵ سیستم S-300 به امضا رسید اما در سال ۲۰۱۰ دیمیتری مدودف رئیس جمهور وقت روسیه با بهانه قرار دادن قطعنامه‌ی ۱۹۲۱ شورای امنیت به صورت یک‌طرفه این قرارداد را نقض کرد. پس از آن ایران درخواست غرامت ۴ میلیارد دلاری از روسیه را تسلیم دادگاه بین‌المللی لاحه کرد و تصمیم گرفت سیستم دفاع موشکی داخلی به نام باور ۳۷۳ را توسعه دهد. روس‌ها جهت جلوگیری از پرداخت غرامت سیستم ضعیف‌تر آنتی ۲۵۰۰ و یا تور ام-۱ را به ایران پیشنهاد دادند که توسط کشورمان پذیرفته نشد. این روند ادامه داشت تا در روز ۲۴ فروردین ۱۳۹۴ و در آستانه‌ی توافق هسته‌ای با ۶ قدرت دنیا، به دستور پوتین رئیس جمهور روسیه ممنوعیت فروش این سیستم به ایران لغو شد و قرار شد به سرعت این سامانه به ایران تحویل داده شود، اگر چه هنوز پس از ۸ سال باید منتظر دیده شدن این پدافند در کشورمان باشیم. گفتنی است تا کنون کشورهایی مانند الجزایر، ارمنستان، آذربایجان،‌ بلاروس، بلغارستان، چین، مصر، ویتنام، ونزوئلا، قزاقستان و اوکراین این سیستم را به خدمت گرفته‌اند